Van MUZIEKKORPS VERBINDINGSDIENST naar VMTKV
Wortels in het Wapen der Genie
De Verbindingsdienst van de Koninklijke Landmacht is een zelfstandig Wapen, maar maakte tot 1 mei 1949 deel uit van het Wapen der Genie. Een belangrijke periode van de geschiedenis van de Verbindingsdienst, die begint in 1874, is dus gemeenschappelijk met die van de Genie. De mineurshelm in het embleem van de Verbindingsdienst herinnert daaraan. Maar ook het opschrift op het vaandel van de Verbindingstroepen ‘Rotterdam 1940’ is een eerbetoon aan het Verbindingspersoneel dat zo moedig heeft bijgedragen aan de strijd om de Maasbruggen, met name de Vier Leeuwenbrug. Eén van die vier leeuwen siert de appèlplaats van de Elias Beeckmankazerne, waar jaarlijks belangrijke gebeurtenissen plaats vinden van het Regiment Verbindingstroepen. Ook de marketentster, die daar en elders haar leeuwenbitter presenteert, is een levendig symbool van de traditie samen met de Genie. Ten laatste is daar het vrijwilligersmuziekkorps van de Verbindingsdienst, die niet alleen de traditie van de drumband van de Verbindingsdienst voortzet, maar ook de historie van de ‘Geniemuziek’ van weleer doet herleven.
Op 18 februari 1874 wordt een afzonderlijke afdeling Veldtelegrafisten opgericht. Dit feit wordt beschouwd als het ontstaan van de Verbindingsdienst van de Koninklijke Landmacht. Afzonderlijk, maar nog niet zelfstandig, wordt de Verbindingsdienst ondergebracht bij het Bataljon Mineurs en Sappeurs van het Wapen der Genie in de Willemskazerne in Utrecht. De gemeenschappelijke geschiedenis van de Genie en de Verbindingsdienst is hiermee een feit. Lang zit de Verbindingsdienst niet in de Willemskazerne, want in 1877 brandt deze af en verhuist het bataljon tijdelijk naar een noodbehuizing in de Damlustkazerne bij het centraal station. Buiten de stadssingels, maar nog wel in de bebouwde kom.
Als oefenlocatie gebruikt het bataljon de omgeving van het Kamp van Zeist, waar dan voor meerdere weken wordt gebivakkeerd. Vaak wordt de mars daarheen of terug, begeleid door de muziek van de Schutterij, dit tot genoegen van de militairen en de burgerij. Mogelijk heeft dat er toe bijgedragen dat de wens werd geuit om zelf een muziekkorps te hebben. In 1887 wordt begonnen met musiceren. Omdat daar intern niet in kon worden voorzien werd een burgerdirigent en werden burger muziekleraren aangesteld. De opbouw van het muziekkorps gaat aanvankelijk moeizaam, maar op 12 mei 1888 wordt de eerste uitvoering gegeven. Die datum wordt daarom aangehouden als de officiële oprichtingsdatum van het Harmonieorkest van het (sinds 1881 zo geheten) Korps Genietroepen. Het orkest raakt bij de burgers al snel bekend als de ‘Geniemuziek’. De Harmonie is aanvankelijk bedoeld voor ontspanning in de vrije tijd, maar in de loop der jaren wordt het met steeds meer militaire taken belast.
Behoorlijke oefen- en repetitiefaciliteiten krijgt het orkest pas als (eindelijk!) op 2 september 1913 een nieuwe geniekazerne wordt opgeleverd: de Kromhoutkazerne aan de oostelijke rand van Utrecht. Inmiddels wordt de Verbindingsdienst gereorganiseerd tot het Bataljon Telegrafietroepen en is een forse partner binnen het Korps Genietroepen geworden. De Geniemuziek is dus ook voor een belangrijk deel ‘verbindingsmuziek’!
Als gevolg van de oorlogsdreiging wordt in 1938 de organisatie veranderd. Er wordt een 2e Regiment Verbindingstroepen opgericht, waarbij het Telegraafbataljon wordt ondergebracht. Niet van lange duur echter, want met de mobilisatie van de Nederlandse Krijgsmacht op 1 september 1939 verandert de naam van het Korps Genietroepen in Depot Genietroepen en die van het Verbindingsbataljon in IIe Bataljon Verbindingstroepen. Dit bataljon wordt twee dagen later naar Rotterdam verplaatst; de Genietroepen gaan naar Schoonhoven. Het instrumentarium van het Harmonieorkest gaat mee met de Verbindingsdienst naar Rotterdam en wordt daar opgeslagen. Tijdens het bombardement op 14 mei worden alle instrumenten verwoest en zijn ook de tastbare herinneringen uitgewist: het muziekkorps is feitelijk opgehouden te bestaan. Het huidige vrijwilligersmuziekkorps van de Verbindingsdienst houdt de herinnering aan dit verloren gegane orkest levendig.
Na de oorlog kwam de genie/verbindingsdienst weer terug in Utrecht…maar zonder muziekkorps. Voor de ‘geniemuziek’ waren nog geen instrumenten, zodat de burgerij van Utrecht (wederom) geld inzamelde. Hiervoor werden trommen, klaroenen en es-trompetten gekocht, die na de scheiding van genie en verbindingsdienst in 1949, met de Genie meegingen naar ’s Hertogenbosch. Daar werd later een fanfarekorps opgericht.
Eigen muziek voor de verbindingsdienst ontstond er in die tijd ook. Op 15 april 1946 werd in de Hojelkazerne in Utrecht het 1e Regiment Verbindingstroepen opgericht; hier werd een bij de KMK opgeleide tamboer-klaroenblazer-instructeur ingedeeld. Hiermede werd de kiem gelegd voor een eigen tamboerkorps. Het was de per 18 maart 1948 op functie geplaatste sergeant P(etrus, of ‘Patje’) de Leeuw, die de grondlegger van een eigen verbindingsdienst drumband werd. Onder zijn leiding groeide de drumband in korte tijd uit tot een groot orkest van soms wel 65 man, bestaande uit dieptrommen, tenortrommen, een grote trom, bes klaroenen, es-trompetten, piccolo’s en dwarsfluiten. De drumband bestond uit vrijwel allemaal dienstplichtigen en een enkele beroeps-in-opleiding en moest telkens weer opnieuw gevuld worden na overplaatsing aan het eind van de opleidingen.
De drumband (officieel: tamboerkorps), werd in 1954 gesplitst, toen een gedeelte naar Ede ging. Daar werd met de leiding belast de sergeant K. Smits, terwijl in Utrecht de korporaal der eerste klasse W.B. Brandt aantrad. De sergeant-majoor P. de Leeuw vertrok naar het Fanfarekorps der Genie.
De tientallen vrijwillige muziekkorpsen hadden het niet gemakkelijk: wel erkenning, geen erkenning, wel financiële steun of niet, wel onder diensttijd repeteren of niet. Veel konden regimentscommandanten bereiken voor ‘hun’ korpsen, maar politieke beslissingen lagen buiten hun bereik. In de 70-jaren viel het doek voor de meeste vrijwilligers orkesten en drumbands. Het Tamboerkorps van de Verbindingsdienst hield op 1 januari 1973 op te bestaan
Oprichting VMTKV
Op 30 september 1998 werd met 14 beroepsmilitairen en enkele burgers, ten overstaan van de Regimentscommandant in de Regimentszaal van de School Verbindingsdienst in de Simon Stevinkazerne te Ede, het Tamboerkorps heropgericht.
Na enige jaren van succesvol optreden in de oude battle-dress, vond men dat uitsluitend signaalmuziek te weinig mogelijkheden bood om zelfstandig het militair ceremonieel te ondersteunen, zodat werd besloten ook melodisch te gaan spelen. Dit is het begin van de herleving van de oude ‘geniemuziek’ bij de Verbindingsdienst, waarvoor reeds in 1962 in opdracht van de Uniformcommissie KL door de krijgsmachtcouturier Fr. Smits sr. een galatenue werd getekend.
De battle-dress is inmiddels een te schaars artikel geworden, zodat dit alleen nog bij speciale gelegenheden en met een niet te grote bezetting wordt gedragen. Het primaire tenue is nu de Dagelijkse Tenue model 1963. Maar ook in dat uniform blijft het Muziek- en Tamboerkorps van de Verbindingsdienst een historisch korps, met wortels in zowel de Genie als de Verbindingsdienst. Wortels in het verleden, groei in het heden en vruchten in de toekomst. Dat is waar het MTKV aan werkt. Musis Transmittendus.
Maj bd W. Vastenhoud
Na 12,5 jaar:
Wie had dat kunnen denken? De oprichters op 30 september 1998 in ieder geval niet, maar de oude drumband vanuit de jaren 50-60, heropgericht om het jubileumjaar 125 jaar Verbindingsdienst in 1999 te ondersteunen, bestaat nog!
Aanvankelijk werd uitsluitend signaalmuziek gespeeld, maar na een jaar of drie werden melodische instrumenten aangeschaft en werd het korps uitgebreid met een harmonie tot Muziek- en Tamboerkorps van de Verbindingsdienst (MTKV).
Met deze harmoniebezetting wordt de traditie voortzet van de oude Geniemuziek die in 1940 bij het bombardement van Rotterdam verloren ging na een bestaan van meer dan een halve eeuw. Verbindingsdienst en Genie waren toen één Wapen en het muziekkorps was op dat moment opgeslagen bij de School Verbindingsdienst in Rotterdam. Na de oorlog is de harmonie niet meer heropgericht; de verbindingsdienst ging verder met een drumband en bij de genie werd een fanfarekorps opgericht, maar beide muziekkorpsen zetten de traditie van de geniemuziek voort.
Het MTKV, als drager van twee muzikale tradities realiseert zich terdege dat dit verplichtingen geeft. Drie aspecten zijn daarbij belangrijk: het uniform, het programma en de marsvaardigheid.
Een militair korps, dus ook het MTKV, is een marcherend korps, dus moet de marsdiscipline hoog zijn. Onder leiding van de tamboer-maitre worden in het seizoen regelmatig buitenrepetities gehouden om de marsvaardigheid en marsexercitie op peil te houden of te brengen, Wanneer deelgenomen wordt aan een taptoe, wordt een (eenvoudige) show ingestudeerd.
Het uniform dat als regel wordt gedragen is het DT model 1963. De battle/dress grove stof is nog beperkt beschikbaar voor speciale gelegenheden. Een belangrijk aandachtspunt is het verwerven van een galatenue. Voor het muziekkorps van de Verbindingsdienst heeft de bekende krijgsmacht uniformontwerper Frans Smits sr in 1961 een galatenue ontworpen. Om die reden worden de verouderde geklede tenues (GT) van de officieren verbindingsdienst verzameld, maar dit vereist geduld.
Bij de keuze van het repertoire wordt nadrukkelijk gekeken naar de historische context. Er worden overwegend (maar niet uitsluitend) marsen gespeeld. Het publiek reageert hier altijd positief op: ´dit hoor je tegenwoordig niet veel meer´ is een veel beluisterde opmerking. Dat beschouwt het korps als een duidelijke aanwijzing dat de goede weg is ingeslagen.
Doelstellingen en de realisatie daarvan
Kort na de oprichting bleek dat er veel meer belangstelling voor de drumband was dan alleen vanuit het regiment. Het was dus noodzakelijk doelstellingen te formuleren:
- traditiehandhaving en ondersteuning van regimentsactiviteiten
- representatie van het regiment in het bijzonder en de krijgsmacht in het algemeen
- muziekonderricht en vrijetijdsbesteding voor inwonende militairen.
Deze doelstellingen zijn sindsdien ongewijzigd en worden elk jaar ruim gehaald: er is een evenwichtige verdeling tussen optredens voor defensie, veteranen en de civiele sector. In de loop der jaren zijn meerdere leerlingen intern opgeleid, maar voor het realiseren van de derde doelstelling is nog veel ruimte over!
In de agenda van het MTKV komen jaarlijks gemiddeld 15 optredens voor, verdeeld over militaire evenementen, veteranenbijeenkomsten en civiele activiteiten.
Jaarlijks is het MTKV present op de Regimentsverjaardag, van 1999 tot en met 2007 in het voorprogramma van de Nationale taptoe, in 2006 en 2007 in het Veteranendefilé in Den Haag, jaarlijks vanaf 1999 in het bevrijdingsdefilé van het Nationaal Comité Capitulaties Wageningen, vanaf 2002 jaarlijks op het gezinsevenement Naar Buiten Beurs, bij diverse taptoes zoals in Voorthuizen, Bemmel, Leiden, Almere, Holten, de activiteiten rond de Airborne Herdenkingen in Ede (jaarlijks), de ontscheping van de Veteranencruise met de Henry Dunant (2010, 2011, i.o.v. het OOCL) en de vlaggenparade in Ede op Koninginnedag (1999, 2000, 2010, 2011). Het korps is altijd rechtstreeks te benaderen voor een muzikaal optreden, maar ook de regimentsadjudant (RA) is graag bereid een aanvraag door te geven.
Waar staat het MTKV?
Het MTKV is als werkgroep opgenomen in de Stichting Regiment Verbindingstroepen. De penningmeester van deze stichting treedt ook op als zodanig voor het MTKV. Dat betekent onder andere dat de jaarrekening ook mee wordt genomen in de controles van het regiment.
Het Operationeel Ondersteunings Commando Land (OOCL) heeft enige jaren geleden zijn interesse voor het korps uitgesproken en heeft sindsdien enige ondersteuning gegeven. In de komende tijd zullen in de driehoek regiment \u2013 OOCL \u2013 muziekkorps besprekingen worden gevoerd, om de onderlinge betrekkingen (nader) vast te leggen. Dat 101 CIS Bataljon (een echt verbindingsbataljon) onder bevel van het OOCL staat, is hierbij een niet onbelangrijk feit.
Regimentslegpenning
Het muziekkorps, opgericht voor het regimentsjubileum, was intussen zelf toe aan herdenken: op 30 september 2003 bestond het MTKV vijf jaar. Ter gelegenheid daarvan werd besloten een taptoe te organiseren. Dat werd een daverend succes. Het MTKV was na één jaar niet meer weg te denken, maar deze jubileumtaptoe evenmin: het werd de basis van wat nu een succesvolle Airborne Taptoe is geworden.
Met een concert in de Beatrixkerk in Ede op 8 november 2008 werd het tienjarig bestaan herdacht. De regimentscommandant die elf jaar tevoren had verzocht tot de heroprichting van de oude drumband, luitenant-kolonel bd J. de Raadt, was die avond de speaker: een waardering op zich. Met het binnendragen van het regimentsvaandel door de regimentsadjudant de Gussum bracht de RC van dat moment, de luitenant-kolonel C.T. Jongerius, zijn betrokkenheid tot uitdrukking.
Ook het 12½ jarig bestaan ging niet ongemerkt voorbij: enkele leden organiseerden een geweldige feestavond, opgeluisterd door enkele toespraken. Tot grote verrassing van het korps kende de RC luitenant-kolonel J.J. de Feiter het korps de regiments legpenning toe; een slechts zeven keer eerder uitgereikte hoge onderscheiding. De burgemeester van Ede, C. van der Knaap, die bij dit soort gelegenheden graag benadrukt dat ook hij een wapenbroeder is, sprak zijn waardering uit over de muzikale vorderingen, die het korps in de loop der jaren had gemaakt. De voor die gelegenheid gemobiliseerde marketentsters deelden op verzoek van de RA, aooi L. Oost, de traditionele leeuwenbitter uit, waarna een heildronk werd uitgebracht op het regiment.
Kwetsbaar, maar toch ook sterk
Op dit moment (2011) is de totaalsterkte leden en gastspelers 50 muzikanten, waarvan er bij een inzet gemiddeld 30 en bij een repetitie 25 deelnemen. Het korps is kwetsbaar, omdat zowel de hout- als een aantal kopersecties getalsmatig zwak bezet zijn. Daar tegenover staat dat een aantal spelers op behoorlijk hoog muzikaal niveau spelen. De klarinetten worden momenteel ondersteund door zeven bugels, maar de trombone-, bariton- en orkestslagwerksecties zijn op sterkte. Ook het tamboerkorps is behoorlijk bezet met zeven tamboers, twee tenortrommen en een overslagtrom. Op dit moment is zeker perspectief aanwezig voor verdere groei, maar stilstand is achteruitgang, mede omdat in de toekomst een aantal oudere leden zullen afvallen. Nieuwe aanwas van ervaren muzikanten is noodzakelijk. De gemiddelde leeftijd van de leden is plm. 45. Tegen een vergrijzing is de doelstelling van het wervingsbeleid verjonging, waarbij de belangstelling primair uitgaat naar de actief dienende militairen. Toch zijn er muzikaal gezien geen zorgen: het aantal muzikanten met ervaring neemt toe en de onderlinge band is sterk. Er heerst een ontspannen en zeer goede sfeer, die ook door buitenstaanders wordt opgemerkt. De dirigent wordt bijgestaan door een conservatorium afgestudeerde dirigent die in de rang van kapelmeester (o.a.) de groepsrepetities verzorgt en ook de tamboer-maitre is gediplomeerd, De tamboersectie krijgt ook onderricht van een gediplomeerd instructeur. Is er toekomst? Jazeker.
Sinds november 2010 is het MTKV gehuisvest op de Mauritskazerne te Ede, het enige actieve deel van defensie wat nog in Ede aanwezig is. Met de Gemeente Ede is een huurcontract gesloten voor een repetitie en opslagruimte. Hier wordt op elke woensdagavond gerepeteerd van 19.30 tot 21.30 uur. Het korps heeft een zeer actieve barcommissie die voor een klein bedrag zorgt voor de nodige natjes en droogjes. Hiermee wordt ook een belangrijk deel van de huur bekostigd, reden dat er verder geen bijdrage van de muzikanten wordt gevraagd.
Toekomst
Er zijn, naast het MTKV, ook een zevental reünieorkesten bij de krijgsmacht. Zij worden, zo is de planning, in de toekomst allen vrijwilligersorkest genoemd en gaan vallen onder een protocol van defensie. Daarmee wordt de positie formeel geregeld. Een erkenning voor de vaste plaats die zij in de loop der jaren hebben verworven. Maar er is meer: de beroeps militaire korpsen komen meer en meer onder druk te staan in het kader van de bezuinigingen en daarmee zal er zeker een groter beroep worden gedaan op de vrijwilligerskorpsen. Wanneer het vrijwilligerskorps in staat is zijn presentatie en muzikaal niveau op peil te brengen en/of te houden, dan zal het over inzetmogelijkheden niet behoeven te klagen. In die zin is er zeker perspectief. Op de korte termijn is het wel nodig dat het MTKV wordt verrijkt met meer leden.